Στην δεκαετία του 1990 είχα παρακολουθήσει ένα ντοκιμαντέρ σχετικά με την ωκεάνιο ιστιοπλοΐα στις περιοχές του Cape Horn και το πέρασμα του Drake (Drake Passage). Σ’ αυτές τις δύο περιοχές το τεράστιο σώμα νερού, οι αιφνίδιες καιρικές αλλαγές, οι κακουχίες και οι συνθήκες ιστιοπλοϊας έχουν τη φήμη ότι είναι από τις πιο σκληρές στον κόσμο αν όχι οι σκληρότερες. Τα ατυχήματα και οι απώλειες ιστιοπλόων σε συνδυασμό με την ύπαρξη ιστιοπλοϊκών δυστυχημάτων είναι σημαντικές.  Εκείνο το ντοκιμαντέρ ήταν εκπληκτικά σκηνοθετημένο, λεπτομερέστατο και πάνω απ’ όλα τολμηρό και προκλητικό. Η δημιουργική συγχώνευση του σεναρίου, της μουσικής, της διήγησης και της φωτογραφίας του ντοκιμαντέρ ομολογώ ότι κέντρισε τη φαντασία μου.

Το 2024 ήρθε η σειρά μου να συμμετάσχω σε μια παρόμοια XTREME αποστολή. Η μόνη διαφορά ήταν ότι αυτή η αποστολή περιελάμβανε μεγαλύτερο διάπλου σε απόσταση. Δηλαδή από το νοτιότερο χωριό της Νοτίου Αμερικής το Port Williams στο Cape Town της Νοτίου Αφρικής, και με ενδιάμεσους σταθμούς εξερεύνησης τμήματα της Ανταρκτικής, και τα νησιά της South Georgia, και Tristan da Cunha. Η όλη αποστολή ήταν πάνω από 8050 χιλιόμετρα και διήρκεσε 52 ημέρες (Φεβρουάριος και Μάρτιος του 2024).

Ο διάπλους από το Port Williams της Χιλής στην  παγωμένη Ανταρκτική  μέσα από τα στενά του Μαγγελάνου, το ακρωτήριο του Cape–Horn, και το Drake Passage, και από εκεί στα νησιά South Georgia, Tristan da Cunha και μετά στο Cape Town Νοτίου Αφρικής θεωρείται από τις πιο απαιτητικές και XTREME ιστιοπλοϊκές αποστολές στον πλανήτη. Οι ιστιοπλόοι βιώνουν εξαιρετικά επικίνδυνες θαλάσσιες και καιρικές συνθήκες. Η ιστιοπλοΐα στο Drake Passage είναι γνωστό για τις ασταμάτητες τρικυμίες και τα δυστυχήματα του (σπασμένα κατάρτια, σκισμένα ιστία, σπασμένα πηδάλια, θάνατοι, σοβαροί τραυματισμοί) λόγω της ισχυρής σύγκλισης των θαλασσών. Η σύγκρουση του κρύου θαλασσινού νερού από το νότο και του ζεστού θαλασσινού νερού από το βορρά δημιουργεί ισχυρές δίνες στο Drake Passage, οι οποίες συνδυάζονται με δυνατούς ανέμους και ισχυρές καταιγίδες. Επίσης επειδή δεν υπάρχει στεριά στην περιοχή, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα ρεύματα σε αυτό το γεωγραφικό πλάτος να συναντούν αντίσταση και τα κύματα να φτάνουν σε ύψος τα 12 μέτρα. Ο Νότιος Ωκεανός θεωρείται ευρέως ως ο πιο τραχύς ωκεανός στον κόσμο με τα θηριώδη κύματα να φτάνουν τα 15 μέτρα. Βρίσκεται στη νοτιότερη περιοχή της Γης και μερικές φορές αναφέρεται ως Ανταρκτικός Ωκεανός και περιβάλλει την Ανταρκτική. Ο διάπλους από την Ανταρκτική στα νησιά  South Georgia και Tristan da Cunha ήταν επίσης γεμάτα παγόβουνα, συννεφιασμενους ουρανους και ασταμάτητη βροχή κυρίως μεταξύ Tristan da Cunha και Cape Town. Τα παγωμένα κύματα πλημμύριζαν όλο το επάνω κατάστρωμα, ενώ το φούσκωμα της θάλασσας κυμαινόταν από τρία έως εφτά μέτρα. Κάθε μέρα αντιμετωπίζαμε έναν αφιλόξενο κακόκαιρο και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι κακουχίες αυτής της XTREME αποστολής δεν πρόσφερε καμία γεύση διασκεδαστικής ιστιοπλοΐας. Αν και η αποστολή έλαβε χώρα στο τέλος του καλοκαιριού της Ανταρκτικής, υπήρχε ελαχιστη ηλιοφάνεια, πολύ γκρίζοι και θλιβεροί ουρανοί και αδιάβατα παγόβουνα που έκαναν το διάπλου και την εξερεύνηση της Ανταρκτικής εξαιρετικά επικίνδυνη. Επίσης οι διαπροσωπικές δυναμικές σε ένα τόσο μικρό και περιορισμένο χώρο για πενήντα ημέρες, σε συνδυασμό με τις τραχείς ωκεάνιες καιρικές και θαλάσσιες συνθήκες, κατά τη διάρκεια του διάπλου, δημιούργησε εξαιρετικά δύσκολες στιγμές συμβίωσης με τους συμμετέχοντες ιστιοπλόους με αποτέλεσμα μερικές από αυτές να εξελιχθούν σε απρόβλεπτη και προβληματική συμπεριφορά.

Η πρώτη στάση μας ήταν στο ακρωτήρι Cape Horn. Στην κορυφή του βράχου του ακρωτηρίου Cape Horn, η Χιλιανή Αρμάδα έχει στήσει ένα μικρό οικισμό ο οποίος κατοικείται συνήθως από έναν στρατιώτη και την οικογένειά του για δύο συνεχή χρόνια. Οι χώροι διαμονής του στρατιώτη και της οικογενείας του περιλαμβάνουν επίσης μια μικρή εκκλησία, έναν φάρο, ένα μικρό μουσείο και έναν χώρο προσγείωσης ελικοπτέρων. Κάθε μήνα, οι προμήθειες τροφίμων φτάνουν με πολεμικό πλοίο και μεταφέρονται με βάρκα στην ακτή του ακρωτηρίου. Τα παιδιά του στρατιωτικού προσωπικού μπορούν να παρακολουθήσουν τα σχολικά τους μαθήματα online.

Η Ανταρκτική είναι μια μοναδική ήπειρος που δε διαθέτει σημαντική πανίδα και κανένα ιθαγενές θηλαστικό, ερπετό, ή αμφίβιο. Στην Ανταρκτική δεν υπάρχουν πολικές αρκούδες. Πολικές αρκούδες ζουν μόνο στον Βόρειο Πόλο. Ωστόσο, στις ακτογραμμές της φτιάχνουν φωλιές πολλά είδη αποδημητικών πτηνών, φώκιες, θαλάσσιοι λέοντες και πιγκουίνοι. Λίγα άτομα τολμούν να μπουν σ’ αυτή την τεράστια ερημιά και ακόμη λιγότερα είναι τα άτομα που είναι έτοιμα να υπομείνουν τις καθημερινές κακουχίες αναλαμβάνοντας κρίσιμους ρόλους στη διάρκεια της ιστιοπλοΐας και της εξερεύνησης. Σήμερα, τα περισσότερα άτομα που επισκέπτονται την Ανταρκτική επιλέγουν να ταξιδέψουν σε μεγάλα και πολυτελή επιβατηγά πλοία τα οποία είναι εξοπλισμένα με προσωπικούς βοηθούς, σεφ, γυμναστήρια, ελικόπτερα και όλες τις ανέσεις του 21^ου αιώνα. Αυτά τα επιβατικά πλοία, τα οποία έχουν περιορισμένο χρόνο επίσκεψης και μεγάλο κόστος, υπόκεινται σε συγκεκριμένες διεθνείς συνθήκες και μπορούν να φιλοξενήσουν έως και 500 επιβάτες. Πιστεύω ότι  αυτή η τεράστια εισροή τουριστών σε συγκεκριμένες ακτές της Ανταρκτικής είναι εξαιρετικά επεμβατική στο φυσικό περιβάλλον και διαταράσσει την ηρεμία των πιγκουίνων, της φώκιας, των πτηνών και άλλων άγριων ζώων. Είναι λυπηρό ότι ο δυτικός κόσμος από τη μια πλευρά κρούει τον κώδωνα κινδύνου για την κλιματική αλλαγή, και από την άλλη οι δυτικοί επιχειρηματίες πλημμυρίζουν την Ανταρκτική με τα υπερωκεάνια τους και ταυτόχρονα τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς.

Προσωπικά θα θυμάμαι πάντα την Ανταρκτική, τον Ανταρκτικό Ωκεανό και τον Νότιο Ατλαντικό Ωκεανό για την απίστευτη αγριότητα της θάλασσας, την αφθονία της ζωής, τις εντυπωσιακές αντιθέσεις, το χρώμα και την ομορφιά τους. Αναπόφευκτα, η Ανταρκτική περιβάλλεται από πάγο. Τα μεγάλα ράφια πάγου δημιουργούν τεράστια επιτραπέζια παγόβουνα. Οι δυναμικοί παγετώνες που γεννούν τακτικά δημιουργούν μικρότερους και πιο περίπλοκους μικρούς παγετώνες. Οι κολπίσκοι της Ανταρκτικής γεμάτοι πάγο μοιάζουν με υπαίθρια πάρκα γλυπτών. Όπως οι νιφάδες χιονιού που τις δημιούργησαν, κάθε παγόβουνο είναι ξεχωριστό και συνεχώς εξελίσσεται. Μεγάλες αποικίες ζώων αναπαραγωγής ευδοκιμούν κατά μήκος των ακτών. Η Ανταρκτική είναι ζωντανή με χρώμα και ζωντάνια. Τα υποανταρκτικά νησιά της South Georgia περιβάλλονται από πράσινο το καλοκαίρι, το οποίο διαρκεί από τον Οκτώβριο έως τον Φεβρουάριο. Λόγω της θέσης της στο νότιο ημισφαίριο, η Ανταρκτική βιώνει μόνο τις εποχές του χειμώνα και του καλοκαιριού. Η ήπειρος έχει κοκκινίσει από γκουανό και ηφαιστειακά πετρώματα σε χιονισμένα σκηνικά. Μέσα στο τεράστιο έδαφος χιλιάδες πιγκουίνοι εμφανίζονται ως μικροσκοπικές μαύρες κουκίδες. Μια εντελώς νέα διάσταση προστίθεται στα παγόβουνα και μερικά από αυτά διαθέτουν μυστικές γαλάζιες πισίνες που είναι ορατές μόνο από ψηλά. Η βιολογία της Ανταρκτικής είναι κυρίως θαλάσσια. Το θεμέλιο της τροφικής αλυσίδας είναι ένα μικροσκοπικό καρκινοειδές που μοιάζει με γαρίδες που ονομάζεται Antarctic Krill, το οποίο παρέχει τροφή για έναν τεράστιο πληθυσμό από φάλαινες, φώκιες, πιγκουίνους και αιωρούμενα θαλασσοπούλια. Όλα αυτά τα είδη έχουν ισχυρή σύνδεση με τη θάλασσα και αυτά που δεν έχουν εξελιχθεί για να ζουν κυρίως στο νερό έρχονται περιστασιακά στην ξηρά για να αναπαραχθούν.

Η Ανταρκτική έχει μια ατμόσφαιρα ύπνου όλο τον χειμώνα, αλλά ζωντανεύει με τον ερχομό του καλοκαιριού. Στους αγαπημένους τους τόπους αναπαραγωγής, πολλοί πιγκουίνοι περιμένουν να αποκαλυφθούν οι χιονισμένοι βράχοι. Εκείνοι που βρίσκονται ψηλά στις κορυφές που εκτίθενται στον άνεμο είναι συχνά οι πρώτοι βράχοι χωρίς χιόνι. Εξαιτίας αυτού, πολλοί πιγκουίνοι αποφασίζουν να χτίσουν τις φωλιές τους σε αυτά τα ψηλά, φαινομενικά απρόσιτα μέρη. Το καλοκαίρι της Ανταρκτικής είναι μια ταραχώδης εποχή του χρόνου. Οι γονείς πιγκουίνων είναι πάντα απασχολημένοι με επαναλαμβανόμενα ταξίδια αναζήτησης τροφής προς και από τον ωκεανό, χρησιμοποιώντας πολυταξιδεμενες διαδρομές πιγκουίνων, καθώς τα μικρά τους πρέπει να ξεπεταχτούν πριν επιστρέψει ο χειμώνας.

Η εξερεύνηση μας στην Ανταρκτική περιελάμβανε τους εξής προορισμούς: Booths Island, Damoy Island, Port Lockroy, Water Boat Point, Chilean Base at Paradise Bay Point, Danco Island, Enterprise Island, Charlotte Bay, Murray Harbor, Trinity Island, Deception Island, Greenwich Island, και Elephant Island. Επίσης εξερευνήσαμε τη South Georgia ως μέρος της αποστολής μας στην Ανταρκτική όπου επισκεφθήκαμε τις ακόλουθες τοποθεσίες: Port Larson, GodtHul, Grytviken, Blue Whale Harbor, Possession Bay, Fortuna Bay. Η τελευταία εξερεύνηση ήταν στο Tristan da Cunha με 250 κατοικους οι οποίοι εστιάζονται στο ψάρεμα και την εξαγωγή αστακών. Στην Ανταρκτική και τη South Georgia είδα έναν σημαντικό αριθμό ναυαγίων και κτιριακών εγκαταστάσεων. Τα περισσότερα από αυτά είναι προστατευμένα ερείπια των πρώιμων εξερευνητών και φαλαινοθηρικών, και άλλα είναι επίκαιρα, μαζί με ορισμένους πλήρως λειτουργικούς επιστημονικούς σταθμούς. Αυτά τα κτίρια έρχονται σε όλα τα σχήματα, μεγέθη και χρώματα.

Ο Ανταρκτικός Ωκεανός θεωρείται από τις πιο δύσκολες και επικίνδυνες περιοχές για ιστιοπλοΐα. Είναι πασίγνωστος για τις τραχείς καιρικές συνθήκες οι οποίες περιλαμβάνουν ισχυρούς ανέμους, ασταθή κύματα και γρήγορα μεταβαλλόμενα καιρικά μοτίβα. Για να διασφαλιστεί η ασφάλεια του πληρώματος και του σκάφους οι ναυτικοί πρέπει να είναι έτοιμοι να διαχειριστούν δύσκολες καταστάσεις και να κάνουν υπολογισμένες κρίσεις. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει γη κοντά για να προσφέρει προστασία, είναι πολύ πιθανό να συναντήσει κάποιος βαρύτατο κυματισμό όταν διασχίζει αυτή τη μεγάλη έκταση νερού. Η χειμερινή περίοδος είναι συνήθως η πιο έντονη. Οι πιο δύσκολες θάλασσες για υπερατλαντική ιστιοπλοΐα εμφανίζονται συχνά τον Νοέμβριο, τον Δεκέμβριο και τον Φεβρουάριο.

Η πιο απαιτητική πτυχή της ιστιοπλοΐας στον ωκεανό είναι ότι είναι μια επικίνδυνη δυναμική εμπειρία με διαρκώς μεταβαλλόμενους παράγοντες. Στο ανθρώπινο σκέλος οι προσωπικές μου εμπειρίες περιελάμβαναν μια απρόσμενη πτώση δύο μέτρων από το πάνω στο κάτω κατάστρωμα, τραυματισμένους αγκωνες, αστραγάλους, μελανιασμένα πλευρά, πληγωμένα χέρια, και ασύμμετρη κούραση στο ανέβασμα και το κατέβασμα των πανιών, στο τριμάρισμα και την υπηρεσία στο τιμόνι. Το σκέλος της δυναμικής εμπειρίας περιελάμβανε μεταξύ άλλων, παγωμένους ανέμους, παγόβουνα, τεράστια κύματα, ισχυρά ρεύματα, συνεχή ομίχλη, καταρρακτώδεις βροχές και χιόνια. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν όταν βουτήξαμε στην μέση του Νότιου Ατλαντικού (στην περιοχή Tristan da Cunha). Η πιο απαιτητική πτυχή της ιστιοπλοΐας στον ωκεανό είναι να ξέρεις πώς να προσαρμόζεσαι γρήγορα και με ασφάλεια στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, και επίσης είναι ζωτικής σημασίας να διατηρηθεί το ιστιοπλοϊκό σκάφος σε κίνηση. Μια άλλη απαιτητική πτυχή αυτού του διάπλου ήταν η ομαδική εργασία σε συνδυασμό με την μυϊκή  δύναμη, την σωματική και πνευματική αντοχή, τη συγκέντρωση, την επικοινωνία και την εγρήγορση για τις δουλειές πάνω στο σκάφος κάτω από υπερβολικά τραχείς συνθήκες.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις επικές μάχες στο κατάστρωμα με τα βαριά βρεγμένα πανιά και τα σχοινιά μέσα στους θυελλώδεις ωκεανούς και τους παγερούς ανέμους, τα χιόνια, τις αδιάκοπες βροχές, τις εξερευνήσεις και τα τοπία στη χιονισμένη Ανταρκτική και πάνω από όλα την άμεση επαφή με την άγρια ζωή αυτής της παγωμένης και απομονωμένης ηπείρου. Αυτός ο ιστιοπλοϊκός διάπλους ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία ζωής και είμαι υπερήφανος που είμαι από τους πρώτους Έλληνες που πάτησαν πόδι σ’ αυτή την άκρη του κόσμου.

Γεωργιος Αρδαβάνης – 19/04/2024