Το βιβλίο του Ζακ Μονό έχει ασκήσει μεγάλη επίδραση στις φιλοσοφικές θεωρήσεις της σύγχρονης βιολογίας. Ο Γάλλος βιολόγος Ζακ Μονό, βραβείο Νόμπελ 1965, αφού δίνει πληροφορίες για τη δομή των πρωτεϊνών, την αποκωδικοποίηση των γενετικών πληροφοριών, τη λειτουργία του κυττάρου και το ρόλο της τύχης στην εξέλιξη της ζωής επισήμανε τους τρόπους με τους οποίους οι πληροφορίες παίρνουν φυσική μορφή και άρα γίνονται ικανές να επηρεάσουν γεγονότα στον φυσικό κόσμο.
Συγκεκριμένα, οι
πληροφορίες που επιτρέπουν σε ένα ένζυμο να επιλέγει μόνο μία από τις πολλές
παρόμοιες χημικές ενώσεις ως το υπόστρωμα μιας χημικής αντίδρασης είναι
κωδικοποιημένες στο ακριβές τρισδιάστατο σχήμα του ενζύμου (ένζυμα είναι
πρωτεΐνες που βοηθούν στην επιτάχυνση του μεταβολισμού). Αυτό το σχήμα είναι με
τη σειρά του κωδικοποιημένο στη γραμμική ακολουθία αμινοξέων (αμινοξέα = δομικοί
λίθοι της πρωτεΐνης) που συναποτελούν το μόριο της πρωτεΐνης ενζύμου. Και αυτή
η συγκεκριμένη ακολουθία αμινοξέων είναι κωδικοποιημένη στην ακολουθία των
νουκλεοτιδίων (Τα νουκλεοτίδια είναι οργανικές ενώσεις που σχηματίζουν τη
βασική μονάδα των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA)) στο γονίδιο αυτού του ενζύμου.
Κατά τον Ζακ Μονό ένα κύτταρο βακτηρίου (βασική δομική και λειτουργική μονάδα μικροοργανισμού
που εκδηλώνει το φαινόμενο της ζωής) μπορεί να επιλέξει ανάμεσα στο να
επιτελέσει την αντίδραση που καταλύεται από το ένζυμο ή όχι. Επομένως η η
επιλογή κυβερνάται με τη σειρά της από αναγκαίες βιοχημικές αλληλοεπιδράσεις σε
μια πρωτεΐνη καταστολέα και σταγονίδιο για το ένζυμο, αλλά και για το υπόστρωμα
του ενζύμου.
Ο Ζακ Μονό
εξηγεί ότι οι διαδικασίες της βιολογικής οργάνωσης, αλληλεπίδρασης, και διακράτησης πληροφοριών
συνδυαζόμενη με τυχαίες μεταβολές κατά την αναπαραγωγή της πληροφορίας (γενετικές
μεταλλάξεις) πραγματοποιούνται σε μακρές χρονικές περιόδους και είναι επαρκής
ερμηνεία για την πολυπλοκότητα και την τελεονομική δράση της βιοσφαίρας.
Επομένως ο Ζακ
Μονό υποστηρίζει ότι τα συνδυαζόμενα αποτελέσματα της ΤΥΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ,
που επιδέχονται επιστημονικής διερευνήσεως, αιτιολογούν την ύπαρξη μας και το
σύμπαν που κατοικούμε.
Για να γίνουν όλα
αυτά κατανοητά πρέπει να αντιληφθούμε επίσης ότι άλλο πράγμα είναι η
αναγκαιότητα και άλλο η αιτιότητα. Ο πανεπιστημιακός καθηγητής Ευτύχης Μπιτσάκης
λέει «Ένα γεγονός που πραγματοποιείται σύμφωνα με την εσωτερική του νομοτέλεια
είναι ένα γεγονός αναγκαίο. Αλλά το αναγκαίο πραγματώνεται συχνά μέσα από
τυχαία γεγονότα. Το τυχαίο αντίστροφα δεν είναι άρνηση της αιτιότητας. Όσοι
αδυνατούν να αντιληφθούν την σχέση αυτή δεν μπορούν να κατανοήσουν την βασική
θέση της εξέλιξης των ειδών του Δαρβίνου, όταν τόνιζε ότι η ζωή προήλθε από
τυχαίες μεταλλάξεις που σαν αναγκαιότητα δημιούργησαν τις προϋποθέσεις όχι μόνο
της εμφάνισης της ζωής αλλά και της εξέλιξής της. Ο Βρετανός Ρίτσαρντ Ντόκινς
συχνά καταπιάνεται με το ζήτημα αυτό που σαν βιολόγος κατανοεί την αναγκαιότητα
της τύχης, όμως αδυνατεί να την εξηγήσει φιλοσοφικά. Πιστεύω να έχετε ακούσει
την θεωρία του «Μπιγκ Μπανγκ» που κάποιοι αντιδραστικοί δημιουργιστές προβάλουν
στις απόψεις αυτές για να αντικρούσουν την τύχη στην εμφάνιση της ζωής.
Οι εξελικτικοί
βιολόγοι για να το κάνουν ακόμα πιο λιανά ακόμα και για εκείνους που βαλτωμένοι
στον εγωισμό τους αδυνατούν να συλλάβουν την αμοιβαία σχέση μεταξύ
αναγκαιότητας και τύχης φέρνουν το εξής παράδειγμα. Όταν φυσά ο αέρας και
παίρνει το σπόρο μακριά, δυο τινά μπορούν να συμβούν. Ή ο σπόρος να πέσει σε πέτρες και να χαθεί αν δεν
τον φάει κανένα πτηνό ή θα πέσει σε γόνιμο έδαφος και θα φυτρώσει. Το πού θα
πέσει είναι θέμα της τύχης (πολλοί οι παράμετροι εδώ: βάρος σπόρου, δύναμη και
κατεύθυνση αέρα και άλλοι) και φυσικά η νομοτελειακή αναγκαιότητα όπου ο σπόρος
στο γόνιμο έδαφος αναγκαστικά φυτρώνει. Ποια σχέση λοιπόν κρύβεται πίσω από την
διαιώνιση του δέντρου; Πιο πάνω είπαμε ότι στο τυχαίο κρύβεται η αναγκαιότητα
που καθορίζει την πορεία εξέλιξης της φύσης, όχι μόνο για την εμφάνιση της
ζωής, αλλά και στην κοινωνία, όπου πίσω από τις άπειρες δραστηριότητες των
ανθρώπων καθορίζεται η αναγκαία πορεία της εξέλιξης σε όλα τα επίπεδά της. Αυτό
το παράδειγμα μας βοηθά να αντιληφθούμε γιατί η αναγκαιότητα δρα μέσα από ένα
απέραντο πλήθος τυχαίων γεγονότων ενώ η ίδια η τύχη εκδηλώνεται τελικά σαν
αποτέλεσμα. Επομένως, άλλο είναι το ουσιώδες και άλλο το επουσιώδες. Όμως στο
αποτέλεσμα οφείλουμε να το ξεκαθαρίσουμε, εξάγοντας τους νόμους απαλλαγμένους
από κάθε παράγοντα που τον διαφοροποιεί. Ως εκ τούτου οι εξελικτικοί βιολόγοι
υποστηρίζουν ότι αν το κάναμε αυτό με συνέπεια δεν θα έπρεπε ποτέ να μιλήσουμε
για θαύμα, αλλά για τύχη που μόνο ουσιώδης δεν είναι στην πρόκληση καθαρά
φυσικών και αιτιοκρατημένων φαινομένων!